1. FİNANSAL MUHASEBE
1.1. Finansal Muhasebenin Tanımı
Finansal muhasebenin, işletmenin mali işlemlerinin kayıt ve çözümlemelerinin yapılması, özetlenip sunulması ile ilgilenen muhasebe dalı olarak tanımlanabilir. Finansal muhasebe işletmenin türlerine göre tutulan muhasebeler (ihtisas muhasebeleri) biçiminde de olabilir. Örneğin; Şirketler ve Kooperatifler Muhasebesi, Enflasyon Muhasebesi, İnşaat Muhasebesi, Turizm Muhasebesi, vb gibi
1.2. Finansal Muhasebenin Amaçları
Finansal muhasebe, temel olarak işletme ile pazarları arasında gelir ve giderlerin akışlarıyla ilgilidir. Başka bir deyişle finansal muhasebe, işletmenin dışa dönük ve resmi karakterli muhasebesidir. Finansal muhasebenin ilkeleri ve konusu; yöneticilere, işletme ile ilişkisi bulunan kişi ve kurumlara, işletmenin ekonomik ve finansal yapısı ile ilgili bilgileri verecek ve kamuoyunu aydınlatacak biçimde düzenlenmiştir. Bu nitelikleriyle finansal muhasebe, bir anlamda, işletme ile ilgili veri ve bilgileri toplama, toplanan bilgileri değerlendirme gibi işlevleri yüklenmiş durumdadır. Bu nedenlerle finansal muhasebe, daha çok geçmiş ve içinde bulunulan dönemle uğraşır, gelecekle ilgilenmez. İşletme yöneticileri, işletmelerinde amaçlanan ekonomikliğin gerçekleştirilmesi ve verimliliğin sürdürülmesi konusundaki araştırmalarını ve bununla ilgili analizlerini yapabilmek için finansal muhasebenin kesin rakamlarından yararlanmak durumundadırlar
1.3. Finansal Muhasebenin İlkeleri
Finansal muhasebenin ilkeleri, muhasebenin temel kavramları ile uyumluluk göstermektedir. Bir başka deyişle; finansal muhasebenin ilkeleri, muhasebenin temel kavramlarının finansal muhasebeye uyarlanmış biçimi olarak anlaşılabilir.
1.3.1. Finansal Muhasebenin Mali Dönemler İlkesi
Finansal muhasebenin işlevleri gözönünde tutulduğunda zaman veya zaman dönemlerinin muhasebe ölçüleri açısından önemli sayılacak etmenler arasında yer aldığı söylenebilir. Mali hesap dönemi genellikle 1 yıldır. Ancak, faaliyet dönemlerini özel durumları nedeniyle bir yıldan az veya çok saptayan işletmeler de söz konusudur Finansal muhasebenin işlevi, gereksinim duyulduğunda, birim sayılarından da yararlanılarak, dönemsel olarak ve süreklilik gösteren biçimde değişmeler geçiren değerlerin oluşumlarını ve hareketlerini izleyerek giderleri ve gelirleri göstermek ve sonuçta da işletme kazancını belirtmektir. Mali dönem kavramının daha açık bir biçimde anlaşılabilmesi için, aşağıdaki soruların yanıtlarının verilmesi gerekir
1. Hazır durumdaki aktif değerler nelerdir?
2. Hazır durumdaki aktif değerler nasıl finanse edilmişlerdir?
3. Bu dönemde ne kadar gider yapılmıştır?
4. Geçen dönem ne kadar gider yapılmıştır?
5. Satışı yapılan ürünlerin birim sayısı ve satış değeri ne kadardır?
Geçen döneme göre bir gelişme eğilimi görülmekte midir?
6. Alacak ve borç, miktar ve süre yönünden uyum göstermekte midir?
7. Bu dönem ne kadar kar sağlanmıştır?
8. Geçen dönemin karı ne kadardır?
Bu ve buna benzer daha bir çok soruların karşılıkları, zaman dönemi göz önünde tutularak verilebilir. Finansal muhasebenin sağladığı veri ve bilgiler, bu bilgi ve verilerin oluştuğu zaman dilimi açısından önem taşımaktadır, yapılacak ölçme ve değerlendirme işlemleri bu zaman dilimi içinde geçerlidir
1.3.2. Finansal Muhasebenin Taraf Tutmama ve Doğruluk İlkesi
Finansal muhasebe, kendinden beklenen temel işlevleri yerine getirirken, bir işletmedeki parasal sayılan bütün değer hareketlerini olduğu gibi saptayarak, kaydeder. Finansal muhasebe, işletme varlıklarının değerlerini veya işletmenin pazarları ile olan ilişkilerinin net etkilerini ne azaltır, ne de çoğaltır. Bu durumda finansal muhasebe, olmayan bir olayı gösteremeyeceği gibi, olanın de niteliğini değiştirerek gösteremez. Ayrıca finansal muhasebe, işletme çalışmalarının sonuçlarını, ister olumlu ister olumsuz, hiçbir zaman bunları bilerek yanlış göstermek gibi sakıncalı yolları benimseyemez. Finansal muhasebe, akış gösteren parasal değerleri doğrudan etkileyemez. Yalnız işletmeden dışarıya ve dışarıdan işletmeye akış gösteren bu değerlerin, hangi dönemler içinde hesaplara aktarılmalarının gerektiğini saptar. Türkiye gibi yüksek enflasyon rakamlarının görüldüğü ülkelerde, finansal muhasebenin taraf tutmama ve doğruluk ilkelerinin geçerliliğinin korunması büyük ölçüde enflasyon muhasebesinin uygulanması ile sağlanabilir.
1.3.3. Finansal Muhasebenin Gelecekle İlgilenmeme İlkesi
Finansal muhasebenin bütün işlemleri geçmişe ve içinde bulunulan döneme ilişkindir. Bu durumda genel muhasebenin gelecekle her hangi bir ilişkisi yoktur. Bir başka deyişle, finansal muhasebe, ancak, işletmenin geçmişi veya içinde bulunduğu zaman dilimi ile ilgili olarak bilgi ve veri sağlar, fakat bu bilgi ve verilerin gelecekteki gelişme eğilimleri ortaya koyamaz. Çünkü, finansal muhasebenin temel işlevleri arasında sayılan işletme ile pazarları arasındaki parasal akışlar, gelir ve giderlerin belirtilmesi, parasal değerlerin ve borçların değerlemesi, çeşitli finansal tabloların düzenlenmesi, ya geçmişle ya da içinde bulunulan zaman dilimi ile ilgilidir. Bu durumda, finansal muhasebe zaman zaman gelecekle ilgilense bile, bunlar karşılaştırma amacına dönük ve çok kısıtlı olarak, örneğin; ileri dönemlerde satışların veya gelirlerin hangi düzeyde oluşacağı hakkında basit ve tahmine dayalı ön değerlendirmeler olarak ifade edilebilir
1.4. Finansal Muhasebenin Yararları
Finansal muhasebe, işletmenin kaynaklarının nereden sağlandığı ve bu kaynakların hangi amaçlarla nerelere kanalize edildiğini ayrı ayrı izler. Bu nedenle verileri özgün kaynaklardan sağlar Finansal muhasebenin yararları aşağıda görüldüğü gibi 6 madde halinde sıralanabilir;
1. İşletme faaliyetlerine ilişkin işlemlerin varlığı, biçimi, dayanağı konusunda gerekli bilgileri verir,
2. İşletme varlıklarının envanterini ve denetimini yapar,
3. Gelir ve gider akışı ile ilgilenir,
4. Öz sermayedeki artış ve azalışları muhasebe hesaplarında izler,
5. Bilanço ve Gelir Tablosuna yansıyacak bilgileri toplar,
6. Vergi ve diğer yasal yükümlülükleri hesaplayarak dönem kar veya zararını saptar.
1.5. Finansal Muhasebenin İşlevleri
İşletmenin dış ilişkilerinden doğan finansal ve ekonomik olayların yürütülmesinde önemli bir rolü olan finansal muhasebenin işlevleri başlıca 4 madde olarak özetlenebilir;